ในชีวิตมนุษย์คนคนหนึ่ง สิ่งที่เราต้องพบต้องเจอแน่ๆคือการอยู่กับครอบครัว การออกไปหาเลี้ยงชีพ ออกไปทำงาน การมีหัวหน้าที่อาจจะไม่ถูกใจเรานัก ซึ่งหนังสือเล่มนี้ได้พูดถึงเรื่องเหล่านั้นในแง่มุมที่น่าสนใจมาก

?เมื่อเกรเกอร์ ตื่นขึ้นมาจากความฝัน เขาพบว่าตัวเองเป็นแมลงยักษ์ไปเสียแล้ว? นี่คือเนื้อความตอนต้นของบทแรกของหนังสือเล่มนี้ ?The Metamorphosis?

หนังสือเล่มนี้บอกเล่าเรื่องราวของ ผู้ชายคนหนึ่งที่เป็นกำลังหลักของครอบครัว จู่ๆวันนึงตื่นขึ้นมาเป็นแมลงยักษ์ และส่งผลต่อเหตุการณ์อื่นๆตามมากับครอบครัว เนื่องจากขาดซึ่งกำลังหาเลี้ยงชีพของครอบครัวไป

หนังสือแบ่งออกเป็นสามบท บทแรกกล่าวถึงการเป็นแมลงของเกรเกอร์ การใช้ชีวิตของเขาในร่างของแมลง พฤติกรรม ความรู้สึกนึกคิดของเขาต่อชีวิต และความสัมพันธ์ทางการงานและครอบครัวของเขา การคาดการล่วงหน้าถึงเหตุการณ์ที่จะตามมาจากการกลายร่างเป็นแมลง ในบทที่สองพูดถึง การดำนินชีวิตของครอบครัวเกรกอร์ พฤติกรรมที่เปลี่ยนไปหลังจากเกรกอร์กลายเป็นแมลง และการหาทางออกต่างจากปัญหา ส่วนในบทที่สาม เป็นบทสรุปของเหตุการณ์ทั้งหมด

สิ่งที่น่าสนใจในเรื่องนี้ไม่ใช่ ประเด็นที่ว่า เขากลายเป็นแมลงไปได้อย่างไร ? สุดท้ายแล้วเขาจะคืนร่างเดิมไหม ? แล้วเขาคิดไปเองว่าตัวเองเป็นแมลงหรือเปล่าน่ะ ? แต่ประเด็นที่น่าสนใจจริงๆคือ การกระทำของตัวละครต่างๆในเรื่อง สะท้อนอะไรบางอย่างที่เป็นเนื้อแท้ของมนุษย์

ในแง่ของงานเขียน ผู้เขียน เลือกจะไม่ใช่บุรุษที่ 1 ในการเล่าเรื่อง ซึ่งน่าจะเป็นเพราะว่า เขาไม่ต้องการให้เราเข้าไปอยู่ในฝั่งที่จะสนใจ หรือสงสารเกรกอร์มากเกินไป และนำพาเราไปอยู่ตรงกลางระหว่าง เกรกอร์และคนอื่นๆ เพื่อเฝ้าดูพฤติกรรมมนุษย์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในเรื่อง มีการใช้น้ำเสียง และการบรรยายการกระทำ ในทิศทางที่ค่อนข้างรุนแรง

การกระทำของตัวละครแต่ละตัว ที่กระทำต่อกันนั้น แสดงออกถึงความเป็นมนุษย์อย่างชัดเจน ตัวละครพัฒนาตัวเองไปสู่ภาวะการเอาตัวรอด ซึ่งเป็นาภวะพื้นฐานของสิ่งมีชีวิต ครอบครัวของเกรเกอร์ หลังจากเกรเกอร์กลายเป็นแมลงยักษ์ ก็ได้ปล่อยบ้านให้เป็นบ้านเช่า ตัวน้องสาวก็ออกไปทำงานพิเศษ พ่อเองก็ออกไปทำงานเป็นยามรักษาความปลอดภัย ซึ่งดูอย่างไรก็รู้สึกน่าขันที่ มันช่างเป็นการกระทำเพื่อเอาตัวรอดอย่างชัดเจน และภายหลังจากที่เขาเริ่มทนเกรเกอร์ไม่ไหว จากที่เคยยังจะพอดูแล รู้สึกห่วงใย ก็กลายเป็นละทิ้งเพื่อเอาตัวรอด ละทิ้งศีลธรรม เมื่อความเป็นมนุษย์ของเกรกอหมดสิ้น ความที่เคยเป็นคนในครอบครัวเดียวกันก็หมดสิ้น หรือความเป็นมนุษย์ ก็สามารถถูกละสภาพไปได้ตลอดเวลา ซึ่งในหนังสือเล่มนี้นั้น ยังมีจุดที่อยู่ในระหว่างบรรทัดที่เขียนสะท้อนมนุษย์ออกมาได้อย่างเจ็บแสบ

มีหลายๆคนตีความว่าหนังสือเล่มนี้ คาฟคา เลือกเขียนขึ้นมาจากชีวิตจริง เพราะมีหลายๆส่วน ที่มีเค้าโครงคล้ายชีวิตจริงของเขา และคิดว่า หนังสือเล่มนี้เขาเขียนเพื่อนสะท้อนภาวะที่ตัวเองเป็นอยู่ผ่านงานเขียน เมื่อได้ศึกษางานของคาฟคา ประกอบกับชีวประวัติของคาฟคาแล้ว จะพบว่า งานคาฟคา มีความน่าสนใจมาก เพราะงานเขียนของเขา ล้วนสะท้อนภาวะบริบทของสมัยของคาฟคาได้เป็นอย่างดี ทั้งยังสะท้อนถึงภาวะความจริงบางอย่างที่เกี่ยวข้องกับมนุษย์แบบไม่อิงบริบท ทางเวลาไปพร้อมๆกันด้วย

อ.ถนอมนวล โอเจริญ (ผู้แปลฉบับภาษาไทย) ได้วิเคราะห์หนังสือเล่มนี้ ตามทัศนะของอาจารย์ไว้ในท้ายเล่ม ซึ่งสามารถหาอ่านได้ ในหนังสือ The Metamorphosis ฉบับภาษาไทย พิมพ์ครั้งที่สอง โดย สนพ.สามัญชน ได้